1. Lãng phí, dưới góc độ quản trị công, là khuyết tật của hoạt động quản lý, không chỉ riêng có ở một quốc gia, vùng lãnh thổ mà là hiện tượng khá phổ biến, không phụ thuộc vào chế độ chính trị và trình độ phát triển. Lãng phí tác động xấu tới quản trị quốc gia, chất lượng dịch vụ công và cơ hội bình đẳng cho người dân. Lãng phí có mối liên hệ tự nhiên với tham nhũng, tiêu cực, là cái “ô” để tham nhũng núp bóng và là “lô cốt” để tham nhũng cố thủ và tiêu cực len lỏi, hoành hành.
Ở góc độ xã hội, lãng phí là hiện tượng tiêu cực xã hội, bắt nguồn từ sự thay đổi hệ giá trị từ tiết kiệm sang hưởng thụ, từ lối tiêu dùng phô trương; các giá trị văn hóa tiết kiệm vẫn chưa được hình thành và lan tỏa rộng rãi trong bộ máy quản lý nhà nước và trong xã hội. Hiệu quả phòng, chống tham nhũng, lãng phí không phụ thuộc vào chế độ một đảng hay chế độ đa đảng mà phụ thuộc vào chất lượng của hệ thống pháp luật, năng lực quản trị của nhà nước, phẩm chất của đội ngũ cán bộ, công chức, nhận thức của người dân và nhiều yếu tố khác. Do vậy, những luận điệu quy kết tham nhũng, lãng phí với với bản chất chính trị của chế độ, Nhà nước là sai trái, xuyên tạc.
Thời gian qua, kết quả thực hành tiết kiệm, chống lãng phí đã góp phần đưa công cuộc đổi mới đạt những thành tựu vĩ đại; đạt và vượt hầu hết các mục tiêu, chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội qua các nhiệm kỳ, kể cả trong bối cảnh có những thách thức chưa từng có tiền lệ như dịch bệnh, thiên tai; huy động, quản lý và sử dụng có hiệu quả các nguồn nhân lực, vật lực, tài lực, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại, an sinh xã hội, phúc lợi xã hội của đất nước.
Tuy nhiên, với tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, Đảng ta đã chỉ rõ những hạn chế trong phòng, chống lãng phí, như công tác tuyên truyền, giáo dục về phòng, chống tham nhũng, lãng phí chưa sâu rộng; một số cơ chế, chính sách, quy định về quản lý kinh tế - xã hội và công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí chậm được bổ sung, sửa đổi, dẫn đến hiệu quả thấp trong tổ chức thực hiện. Vấn đề đáng lo ngại là, giữa quyết tâm chính trị, ý chí pháp luật với việc tổ chức triển khai thực hiện còn khoảng cách lớn, những biểu hiện lãng phí lại được số đông chấp nhận, coi đó là bình thường, không coi sự lãng phí là lãng phí. Khi các giá trị khuyến khích sự lãng phí trở thành một trong các tiêu chuẩn và được lan tỏa trong xã hội, nó không chỉ tác động tới nhận thức, thái độ và hành vi của các chủ thể ngoài xã hội (cá nhân, hộ gia đình, tập thể), mà còn ảnh hưởng đến quyết sách và hành động của các cơ quan, lãnh đạo cơ quan, ban, ngành, địa phương.
2. Bài viết “Chống lãng phí” của Tổng Bí thư Tô Lâm cho thấy những trăn trở của người đứng đầu Đảng ta trước một trong những “điểm nghẽn” của sự phát triển, đề cập đến một vấn đề “không mới nhưng rất mới” trong bối cảnh hiện nay để đội ngũ cán bộ, đảng viên, những người làm việc trong bộ máy nhà nước nghiêm túc nhìn nhận, xác định rõ trách nhiệm trong việc sử dụng mọi nguồn lực của xã hội, từng bước hình thành lối sống, văn hóa tiết kiệm, chống lãng phí trong xã hội. Thông điệp của bài viết là sự tiếp nối tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm xuyên suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam qua các giai đoạn cách mạng, là lời hiệu triệu toàn Đảng, toàn dân, toàn quân tập trung mọi nguồ lực để bứt phá, đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, kỷ nguyên phát triển mạnh mẽ và bền vững. Đồng thời, những giải pháp nêu ra trong bài viết mang tính toàn diện, khả thi cao, thể hiện rõ quan điểm phát triển toàn diện.
Tổng Bí thư chỉ rõ một số dạng thức của lãng phí đang nổi lên gay gắt thời gian qua, không chỉ ở những nguồn lực có thể định lượng được mà còn ở dạng thức không thể đo đếm được, như: lãng phí trong xây dựng, hoàn thiện pháp luật; lãng phí thời gian, công sức của doanh nghiệp, cá nhân; lãng phí nguồn lực con người, lãng phí cơ hội phát triển của địa phương, của đất nước. Trong đó, có những dạng “lãng phí” mới được nhận diện và đề cập, như: lãng phí cơ hội phát triển (thậm chí có khi không lấy lại được), lãng phí niềm tin. Lãng phí gây suy giảm lòng tin của người dân với Đảng, Nhà nước, tạo rào cản vô hình trong phát triển kinh tế - xã hội, bỏ lỡ thời cơ phát triển của đất nước.
Trước tình hình đó, phải “chống” ngay để “trị bệnh cứu người”, xử lý dứt điểm các biểu hiện lãng phí đã được nhận diện, khơi thông các nguồn lực đầu tư công đã “nằm yên” quá lâu ở nhiều dự án quan trọng quốc gia và dự án trọng điểm, gây thất thoát và lãng phí rất lớn nguồn lực và tiềm lực của quốc gia; gỡ “điểm nghẽn” về thể chế để khơi thông dòng chảy sản xuất kinh doanh, huy động và giải phóng các nguồn lực xã hội cho phát triển. Xác định rõ chống lãng phí phải là nhiệm vụ cấp bách của toàn bộ hệ thống chính trị hiện nay, là cuộc chiến chống “giặc nội xâm” đầy cam go, phức tạp; là một phần của cuộc đấu tranh giai cấp; cuộc chiến chống lãng phí, thực hành tiết kiệm phải đặt ngang hàng, thậm chí cao hơn cuộc chiến chống tham nhũng tiêu cực.
Yêu cầu cao về tối ưu hóa nguồn lực cho phát triển trong bối cảnh không thay đổi mục tiêu hướng tới 100 năm thành lập Đảng, 100 năm thành lập nước đặt ra yêu cầu phải “tăng tốc”, tăng trưởng bứt phá hai con số. Muốn tăng tốc, phải huy động tối đa các nguồn lực, tối ưu hóa nguồn lực trên cơ sở xác định tỷ lệ phù hợp giữa chi phí và hiệu quả, giảm chi phí cơ hội, thời gian, công sức, tiền bạc, tài nguyên, quản lý chặt chẽ các yếu tố kinh tế để hạn chế thất thoát, tham nhũng. Bốn giải pháp mà Tổng Bí thư nêu ra trong bài viết vừa là các giải pháp trọng tâm, trước mắt, vừa căn cốt, lâu dài. Với tinh thần “trị bệnh cứu người”, Tổng Bí thư yêu cầu triển khai ngay công tác trọng tâm, đột phá về phòng, chống lãng phí, tạo khí thế mới, chuyển biến mạnh mẽ trong công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
Ở phạm vi rộng hơn, trong điều kiện cần nuôi dưỡng, tích lũy, sử dụng hiệu quả và khoa học các nguồn lực và tiềm lực cho cơ hội chuyển mình của dân tộc, chống lãng phí là giải pháp quan trọng để ngăn ngừa nguy cơ xói mòn các nguồn lực đang có và đã tích lũy được, phát triển các giá trị nội tại, đảm bảo phát triển bền vững. Phải xây dựng và thực hiện tư duy tiết kiệm, chống lãng phí để tối ưu hóa các nguồn lực phục vụ phát triển. Phải thay đổi tư duy từ ban đầu, xây dựng chính sách, kế hoạch, dự án sao cho ít lãng phí nhất, chi phí phục vụ trực tiếp việc thực hiện là chủ yếu, giảm bớt “chi phí cơ hội”. Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí phải thông suốt từ khâu hoạch định chính sách, triển khai các chủ trương, tổ chức thực hiện và phải được giám sát chặt chẽ, thường xuyên. Xây dựng văn hóa phòng, chống lãng phí; đưa thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trở thành “tự giác”, “tự nguyện”, “cơm ăn nước uống, áo mặc hàng ngày”. Nhấn mạnh vai trò “kinh tế là trung tâm”, đồng thời không vì chống tham nhũng, lãng phí mà ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội. Tinh gọn bộ máy, chuyển đổi số để chống lãng phí ngân sách Nhà nước. Chống lãng phí gắn với hiệu lực, hiệu năng, hiệu quả, để sử dụng tối đa các nguồn lực, cải thiện điểm nghẽn thể chế để cán bộ dám làm, dám chịu trách nhiệm.
Từ sau bài viết của đồng chí Tổng Bí thư, chủ trương, giải pháp chống lãng phí đã được tập trung hoàn thiện một cách toàn diện, đồng bộ, đặt trong tổng thể hệ quan điểm, giải pháp trọng tâm, đột phá để phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Bài viết và những chỉ đạo quan trọng của đồng chí Tổng Bí thư về “chống lãng phí” tiếp thêm xung lực mới, khí thế mới để công tác phòng chống lãng phí đạt nhiều kết quả toàn diện, đột phá, góp phần đưa đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển giàu mạnh, phồn vinh, thịnh vượng./.
