Cuộc chiến phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực do Đảng ta phát động và lãnh đạo, đã và đang đạt được những thành tựu mang tính lịch sử, củng cố vững chắc niềm tin của Nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và tính ưu việt của chế độ. Tuy nhiên, cùng với tham nhũng và tiêu cực, lãng phí vẫn là một “căn bệnh trầm kha” gặm nhấm nguồn lực, làm suy yếu động lực phát triển đất nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng cảnh báo: “Tham ô, lãng phí và bệnh quan liêu là kẻ thù của nhân dân, của bộ đội và của Chính phủ, kẻ thù khá nguy hiểm vì nó không mang gươm, mang súng, mà nó nằm trong các tổ chức của ta, để làm hỏng công việc của ta”.
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, với vai trò là liên minh chính trị tự nguyện của các tổ chức thành viên, đại diện cho ý chí, nguyện vọng của các tầng lớp nhân dân, giữ vị trí không thể thay thế trong cuộc chiến phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Trong đó, giám sát là chức năng cơ bản, tạo điều kiện để “tiếng nói của người dân được lắng nghe”. Giám sát của Mặt trận mang tính đại diện, toàn diện và sâu rộng, bao gồm: Giám sát việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, nhất là cán bộ chủ chốt, người đứng đầu. Giám sát việc thực hiện các quy định về công khai, minh bạch trong các lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực như đất đai, đầu tư, mua sắm công. Bên cạnh đó, phản biện xã hội của Mặt trận là cơ chế quan trọng giúp Đảng, Nhà nước “kiểm tra, rà soát lại các chủ trương, quyết sách lớn” trước khi ban hành, nhằm hạn chế tối đa các kẽ hở pháp lý có thể bị lợi dụng để tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
Riêng cuộc chiến chống lãng phí, nếu tham nhũng là “lấy” tài sản nhà nước, thì lãng phí là “tiêu hủy vô ích” tài sản đó, làm giảm nguồn lực phục vụ phát triển bền vững. Chống lãng phí cần vai trò trực tiếp của Mặt trận, vì nó “hiện hữu ở khắp mọi nơi, mọi lĩnh vực, mọi ngành, mọi cấp” và chỉ có Nhân dân mới phát hiện hết được.
Để nâng cao hiệu quả hoạt động của Mặt trận và các tổ chức chính trị - xã hội trong công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, cần triển khai đồng bộ sáu nhóm giải pháp sau:
Thứ nhất, nâng cao hiệu lực pháp lý của giám sát và phản biện. Hiện nay, hoạt động giám sát của Mặt trận đôi khi còn mang tính hình thức, chưa đủ “sức nặng pháp lý” và “áp lực chính trị” để tạo sự thay đổi. Cần hoàn thiện cơ chế pháp lý để “ràng buộc trách nhiệm” của cơ quan, tổ chức được giám sát phải thực hiện và trả lời bằng văn bản các kiến nghị sau giám sát của Mặt trận. Quy định rõ hơn về việc “giá trị pháp lý” của kiến nghị phản biện xã hội phải được cân nhắc và giải trình nghiêm túc trong quá trình ban hành chính sách, pháp luật.
Thứ hai, tập trung chống lãng phí trong đầu tư công và tài sản. Cần xác định chống lãng phí trong quản lý, sử dụng tài sản công, đất đai và đầu tư công là trọng tâm giám sát hàng đầu của Mặt trận. Thành lập các Tổ chuyên trách: Hình thành các đoàn giám sát liên ngành, liên tổ chức (gồm chuyên gia, cán bộ Mặt trận, báo chí, tổ chức thành viên) để giám sát các dự án đầu tư công trọng điểm, từ khâu phê duyệt, đấu thầu đến thực hiện và nghiệm thu, nhằm phát hiện sớm các hành vi lãng phí, thất thoát do “vượt định mức, tiêu chuẩn, chế độ hoặc không đạt mục tiêu đã định”. Đẩy mạnh giám sát việc quản lý, sử dụng trụ sở làm việc, xe công, trang thiết bị; kiểm tra việc thực hành tiết kiệm điện, nước, văn phòng phẩm để ngăn chặn lãng phí nhỏ nhưng phổ biến ở các cơ quan, đơn vị.
Thứ ba, số hóa và công khai hóa hoạt động giám sát. Trong thời đại công nghệ, việc giám sát cần phải thoát khỏi phương thức truyền thống để có thể tiếp cận nhanh chóng và minh bạch. Nghiên cứu thiết lập nền tảng công khai giám sát như xây dựng cổng thông tin điện tử hoặc ứng dụng di động cho Mặt trận để công khai hóa kế hoạch giám sát, kết quả giám sát và các kiến nghị sau giám sát. Xây dựng các kênh tiếp nhận phản ánh, tố cáo, kiến nghị của người dân qua Internet, điện thoại một cách an toàn, bảo mật và hiệu quả, tạo niềm tin để người dân mạnh dạn cung cấp thông tin về tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
Thứ tư, đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ Mặt trận. Hiệu quả giám sát, phản biện phụ thuộc lớn vào chất lượng đội ngũ cán bộ của Mặt trận và các tổ chức chính trị - xã hội. Cần đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ làm công tác giám sát về pháp luật (nhất là Luật Phòng chống tham nhũng, Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí), kinh tế, tài chính công và kỹ năng phân tích chính sách. Xây dựng cơ chế để huy động sự tham gia của các chuyên gia, trí thức, nhà khoa học uy tín vào các Hội đồng tư vấn, Tổ chuyên gia phản biện và giám sát của Mặt trận một cách thường xuyên, có chế độ đãi ngộ thỏa đáng.
Thứ năm, tăng cường phối hợp liên thông giữa các hệ thống. Hoạt động của Mặt trận cần sự liên thông chặt chẽ với các cơ quan Đảng, Nhà nước, đặc biệt là các cơ quan thanh tra, kiểm tra, kiểm soát. Tăng cường cơ chế phối hợp giữa Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với Ủy ban Kiểm tra các cấp, Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước và các cơ quan điều tra trong việc chuyển giao thông tin, kết quả giám sát và theo dõi xử lý các vụ việc có dấu hiệu vi phạm. Phối hợp chặt chẽ giữa Mặt trận với các cơ quan báo chí, truyền thông để định hướng dư luận, kịp thời tuyên truyền về kết quả giám sát, những điển hình tốt và phê phán những biểu hiện lãng phí, tiêu cực.
Thứ sáu, phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu của Đảng viên. Mặt trận và các tổ chức chính trị - xã hội là nơi tập hợp đông đảo đoàn viên, hội viên, trong đó có nhiều cán bộ, đảng viên. Việc phát huy vai trò tiên phong của họ là giải pháp căn cốt. Đề cao vai trò nêu gương của cấp ủy, người đứng đầu, cán bộ, đảng viên trong việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí cả trong công tác và đời sống cá nhân. Sử dụng kết quả giám sát của Mặt trận và Nhân dân là một kênh tham khảo quan trọng trong công tác đánh giá, quy hoạch, bổ nhiệm cán bộ, nhất là cán bộ chủ chốt, để “kiên quyết không để lọt những người không xứng đáng”.
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội là hiện thân của sức mạnh “lòng dân” và quyền làm chủ” của Nhân dân. Để cuộc chiến chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực đạt hiệu quả triệt để, bên cạnh sự lãnh đạo của Đảng và nỗ lực của các cơ quan chuyên trách, việc phát huy vai trò giám sát, phản biện mạnh mẽ, thực chất của Mặt trận là chìa khóa vàng . Việc đẩy mạnh chống lãng phí thông qua Mặt trận sẽ giúp “làm trong sạch bộ máy, củng cố niềm tin” và giải phóng nguồn lực khổng lồ phục vụ cho công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Với quyết tâm chính trị cao và sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống, đặc biệt là sự tham gia tích cực của Mặt trận Tổ quốc, công cuộc đấu tranh này nhất định sẽ gặt hái được những thành công to lớn và bền vững./.
