Anh hùng liệt sĩ Quách Văn Rạng
Quách Văn Rạng sinh năm 1956, dân tộc Mường, quê ở xã Thành Công, huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hóa. Khi hy sinh đồng chí là Trung sĩ, Trung đội phó đồn 125, ông an nhân dân vũ trang tỉnh Hoàng Liên Sơn, đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam.
Quách Văn Rạng đã có nhiều công lao trong việc xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện và xây dựng thế trận bảo vệ Tổ quốc ngay ở tuyến đầu do đồn 125 phụ trách.
Ngày 17/02/1979, quân xâm lược có xe tăng và pháo yểm trợ tấn công vào đồn biên phòng 125 và khu vực thị xã Lào Cai. Thực hiện quyết tâm chiến đấu của đồn, Quách Văn Rạng đã mưu trí, dũng cảm chỉ huy đơn vị đánh trả quyết liệt, bẻ gãy nhiều đợt tấn công của chúng, giữ vững trận địa đầu cầu (bên bờ sông Nậm Thi). Chiều hôm đó, đồng chí dẫn hai chiến sĩ vượt khỏi chiến hào tiến đánh xe tăng địch ở khu vực dốc Máng Nước, thị xã Lào Cai, bắn cháy 2 xe tàng của địch, diệt nhiều tên.
Khi đơn vị di chuyển trận địa, tổ Quách Văn Rạng xung phong ở lại chiến đấu chặn địch và đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. 5 ngày đêm trong vòng vây của địch, đồng chí đã cùng đồng đội tìm đường về đơn vị phối hợp chiến đấu.
Trong một trận chiến đấu, một chiến sĩ bị lạc, một chiến sĩ bị thương nặng. Quách Văn Rạng vừa cõng đồng đội vừa mang vũ khí gồm B40, AK và lựu đạn luồn lách trong rừng. Địch phát hiện, chúng xông đến quá đông. Đồng chí đưa chiến sĩ bị thương vào chỗ khuất ẩn nấp, nói: "Không thể để cả hai người cùng sa vào tay giặc", rồi chạy ra, đánh lạc hướng địch. Địch bâu đến. Chúng hò nhau bắt sống. Quách Văn Rạng ném hai quả lựu đạn cuối cùng, diệt nhiều tên, nhưng đồng chí không thoát khỏi trước bọn lính đông đặc. Bị địch bắt, chúng tra tấn dã man, ép đồng chí chỉ đường về vị trí mới của đơn vị. Quách Văn Rạng giữ tròn khí tiết, quyết không khai. Địch đã giết hại đồng chí ngay tại trận.
Trong hơn 5 ngày đêm liên tục chiến đấu, riêng Quách Văn Rạng đã lập công xuất sắc và quên mình để cứu đồng đội.
Quách Văn Rạng đã được truy tặng Huân chương Quân công hạng Ba.
Ngày 19/12/1979, Quách Văn Rạng được Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
Anh hùng liệt sĩ Võ Đại Huệ
Võ Đại Huệ sinh năm 1952, dân tộc Kinh, quê ở xã Nghi Xá, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Khi hy sinh đồng chí là trung úy, Đại đội trưởng Đại đội 11, Tiểu đoàn 3, Trung đoàn16, đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam.
Sáng 17/02/1979, quân xâm lược cho pháo các cỡ bắn cấp tập, rồi dùng bộ binh có xe tăng yểm trợ ồ ạt tấn công vào khu vực Mường Khương. Do chuẩn bị trước, sẵn sàng thế trận bảo vệ Tổ quốc, đồng chí đã chỉ huy đơn vị đánh trả địch quyết liệt, làm cho bộ binh địch không phối hợp được với xe tăng của chúng, phải ùn lại. Võ Đại Huệ lệnh cho hỏa lực bắn chính xác vào đội hình địch, đồng thời trực tiếp chỉ huy một tổ dùng B40 chặn đánh xe tăng ở ngã ba Mạn Tuyển, diệt liên tiếp 2 chiếc. Nhiều chiếc khác xông vào phía Mường Khương. Đồng chí dẫn tổ B40 chạy tắt đường, đón đánh. Chiếc đi đầu bị bắn cháy. Nhiều chiếc sau ùn lại. Võ Đại Huệ trực tiếp bắn cháy 4 chiếc nữa.
Sáng ngày 18/02/1979, được pháo yểm trợ, địch cho lực lượng chia thành ba mũi tấn công lên núi Na Khuy. Võ Đại Huệ mưu trí và dũng cảm chỉ huy đơn vị đánh bật địch xuống, giữ vững trận địa. Cuộc chiến đấu ác liệt kéo dài nhiều tiếng đồng hồ. Bị thương vào tay, nhưng đồng chí vẫn bình tĩnh chỉ huy và động viên chiến sĩ quyết tâm chiến đấu, diệt nhiều địch, giữ vững trận địa. 11 đợt tấn công của địch đã bị đẩy lùi. Đơn vị đã diệt 300 tên địch. Riêng đồng chí đã diệt 48 tên, trong đó có tên chỉ huy xe tăng.
Chiều ngày 18/02/1979, chấp hành mệnh lệnh của cấp trên, Võ Đại Huệ chỉ huy đơn vị phá vòng vây dày đặc của địch, di chuyển đến vị trí mới, đồng chí đã anh dũng hy sinh.
Võ Đại Huệ được truy thăng cấp hàm Trung úy và truy tặng Huân chương Chiến công hạng Nhất.
Ngày 19/12/1979, Võ Đại Huệ được Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
Cầu Hồ Kiều ở Thị xã Lào Cai, tỉnh Hoàng Liên Sơn bị quân Trung Quốc phá sập trước khi rút lui (Ảnh Nguyễn Trân-TTXVN)
Anh hùng liệt sĩ Phạm Xuân Huân
Phạm Xuân Huân, sinh năm 1948 tại xã Việt Hòa huyện Cẩm Giàng, Hải Dương.
Năm 1979, Phạm Xuân Huân là Trung úy, Đại đội trưởng Đại đội 10, Tiểu đoàn 6, Trung đoàn 148, Sư đoàn 316, Quân khu 2. Trong tháng 02/1979, ông lập nhiều thành tích xuất sắc, chỉ huy đơn vị tiêu diệt 250 tên địch. Ngày 22/02/1979, địch huy động số quân đông, có pháo binh yểm trợ đánh phá vào trận địa của đơn vị, ông Huân bình tĩnh chỉ huy, mưu trí, linh hoạt, vừa đánh trực diện, vừa đánh bên sườn và tập hậu. Đơn vị của ông đã tiêu diệt hàng trăm tên địch, đánh lui nhiều đợt tiến công, giữ vững trận địa.
Đến ngày 23/02/1979, địch huy động một Tiểu đoàn, có pháo binh yểm trợ đánh vào trận địa. Ông Huân chỉ huy đơn vị chiến đấu quyết liệt, giành giật từng mét giao thông hào, từng công sự. Trong trận này, ông được ghi nhận một mình tiêu diệt 45 tên địch.
Ngày 28/02/1979, sau nhiều lần thất bại nặng nề, địch huy động một lực lượng lớn, chia làm nhiều hướng, nhiều mũi đánh vào trận địa. Ông Huân chỉ huy đơn vị chiến đấu suốt từ sáng đến chiều, đánh lui nhiều đợt tiến công và anh dũng hy sinh sau khi đã hoàn thành nhiệm vụ.
Ngày 20/12/1979, liệt sĩ Phạm Xuân Huân được Chủ tịch nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.
Anh hùng Lê Đình Thịnh
Lê Đình Thịnh sinh năm 1955, dân tộc Kinh, quê ở xã Hướng Đạo, huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phú, nhập ngũ tháng 11/1974. Khi được tuyên dương Anh hùng, đồng chí là chuẩn úy, trung đội trưởng bộ binh, Đại đội 10, Tiểu đoàn 9, Trung đoàn124, sư đoàn 345, Quân khu 2, đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam.
Từ ngày 28/02/1979 đến ngày 01/3/1979, trung đội Lê Đình Thịnh làm nhiệm vụ chốt giữ điểm cao 498 (Bảo Thắng, Hoàng Liên Sơn). Mặc dù địch đông, được pháo yểm trợ bắn phá ác liệt vào trận địa và mở nhiều đợt tấn công hòng chiếm điểm cao này, đồng chí đã chiến đấu dũng cảm, mưu trí, chỉ huy đơn vị đánh địch quyết liệt, giành giật với chúng từng đoạn giao thông hào, công sự. Bản thân luôn cơ động trên trận địa, vừa chỉ từng mục tiêu cho anh em đánh, vừa dùng lựu đạn, súng AK nhằm những nơi địch tập trung đông, những mũi tiến công hiểm yếu của địch để tiêu diệt. Kết quả trận này, trung đội của đồng chí đã diệt 200 tên, đánh lui các đợt tấn công của địch, giữ vững trận địa. Riêng Lê Đình Thịnh diệt 50 tên. Hành động dũng cảm của đồng chí đã động viên cổ vũ mọi người noi theo.
Lê Đình Thịnh đă được tặng thưởng 1 Huân chương Quân công hạng Ba.
Ngày 20/12/1979, Lê Đình Thịnh được Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
Anh hùng Lê Khắc Xuân
Lê Khắc Xuân sinh năm 1953, dân tộc Kinh, quê ở xã Thiệu Vận, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa, tham gia cách mạng năm 1971, năm 1975 nhập ngũ. Khi được tuyên dương Anh hùng đồng chí là Chuẩn úy, đội phó đội cơ sở, đồn 133, Công an nhân dân vũ trang tỉnh Hoàng Liên Sơn, đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam.
Sáng ngày 17/02/1989, Lê Khắc Xuân chỉ huy một tổ chốt chặn địch, đồng chí cùng đồng đội bẻ gãy nhiều đợt tấn công của địch, sau đó dẫn cả tổ vượt qua lưới đạn của địch, chiếm giữ điểm cao, và chiến đấu đẩy lùi nhiều đợt tần công của chúng. Được giao nhiệm vụ bắt liên lạc với Đại đội 117, bộ đội địa phương, đang đánh địch tại phố Pha Long, Lê Khắc Xuân đã chỉ huy tổ, vận động đến trận địa của đơn vị bạn. Nhưng trận địa này đã bị địch chiếm. Đồng chí chỉ huy tổ chiến đấu diệt nhiều tên địch, rồi chuyển thương binh về tuyến sau.
Ngày 18/02/1979, địch ồ ạt xông lên chiếm đồn. Lê Khắc Xuân được giao nhiệm vụ chỉ huy chiến đấu ở mũi chính diện, có lúc đồng chí đã nhảy lên khỏi chiến hào, đánh giáp lá cà với địch, diệt địch, thu vũ khí.
Ngày 19/02/1979, địch vẫn ồ ạt tấn công, Lê Khắc Xuân chỉ huy tổ phản kích quyết liệt, đẩy lui nhiều đợt tấn công của chúng, làm chủ trận địa. Đêm ấy, được giao nhiệm vụ tìm đường cho đơn vị rút ra ngoài, tiếp tục chiến đấu, Lê Khắc Xuân bị địch phát hiện, bao vây. Nhưng đồng chí đã phá vây, hoàn thành nhiệm vụ. Tổ đồng chí đã cùng đơn vị diệt hàng trăm tên địch. Riêng đồng chí diệt 90 tên, lập công xuất sắc.
Lê Khắc Xuân được thưởng 1 Huân chương Chiến công hạng Nhất và Huy chương Tuổi trẻ anh hùng bảo vệ Tổ quốc.
Ngày 19/12/1979, Lê Khắc Xuân được Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
Bộ đội ta trên Mặt trận Hoàng Liên Sơn (Ảnh tư liệu)
Anh hùng kỹ sư, liệt sĩ Nguyễn Bá Lại
Nguyễn Bá Lại sinh năm 1949, quê ở huyện Thái Thụy (Thái Bình). Sau khi tốt nghiệp đại học ở nước ngoài, trở về nước công tác từ năm 1972.
Khi Tổ quốc cần tài nguyên khoáng sản để phát triển kinh tế - xã hội sau nhiều năm chiến tranh, anh đã tự nguyện lên vùng biên giới Lào Cai thăm dò khoáng sản quý ở mỏ đồng Sin Quyền, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai.
Kỹ sư Nguyễn Bá Lại là Trưởng phòng Kỹ thuật kiêm Trung đội trưởng tự vệ của Đoàn địa chất 305, Liên đoàn địa chất 3 Tây Bắc, trực thuộc Tổng cục Mỏ và Địa chất Việt Nam, đã dũng cảm, mưu trí cùng đồng đội đẩy lùi nhiều đợt phản công của quân địch bảo vệ khu mỏ đồng Sin Quyền và hy sinh ngày 17/02/1979.
Kỹ sư Nguyễn Bá Lại đã anh dũng hy sinh để bảo vệ an toàn cho 6 đồng đội cùng trong chiến hào, đồng thời góp phần thiết thực cùng đồng đội đảm bảo cho hơn 300 người, phần lớn là người già và trẻ nhỏ, rút lui về hậu cứ an toàn cùng với toàn bộ tài liệu quý là những kết quả khảo sát, thăm dò mỏ đồng Sin Quyền...
Đầu năm 1979, kỹ sư, liệt sĩ Nguyễn Bá Lại đã được Đảng, Nhà nước truy tặng Huân chương Chiến công hạng Ba; ngày 29/01/1996, liệt sĩ Nguyễn Bá Lại vinh dự được truy tặng danh hiệu cao quý Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
Năm 2019, Hội đồng nhân dân tỉnh Lào Cai đã quyết định đặt một đường phố mới mở ở phường Bình Minh (thành phố Lào Cai) mang tên kỹ sư - liệt sĩ Nguyễn Bá Lại.
Ngành địa chất Việt Nam và Tổng công ty Khoáng sản đã lập Nhà bia tưởng niệm liệt sĩ Nguyễn Bá Lại tại vùng biên giới Bát Xát.
Cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc tại địa bàn Hoàng Liên Sơn đã để lại nhiều dấu ấn sâu sắc – trong đó nổi bật là những tấm gương Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân đã hy sinh, chiến đấu và phục vụ đất nước với tinh thần quật cường. Việc nghiên cứu, giới thiệu và giáo dục về các anh hùng ấy không chỉ là việc ghi nhận lịch sử, mà còn là trách nhiệm của chúng ta với thế hệ hôm nay và mai sau.
Những cá nhân anh hùng liệt sĩ như Quách Văn Rạng, Nguyễn Xuân Kim, Đỗ Duy Phú, Võ Đại Huệ và nhiều anh hùng khác…, là những ngọn đuốc sáng cho việc xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, củng cố thế trận quốc phòng toàn dân, giữ vững biên cương lãnh thổ.
Trong thời kỳ hiện nay, khi đất nước xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh mới, việc phát huy truyền thống ấy càng trở nên quan trọng: từ việc giáo dục lòng yêu nước, ý chí bảo vệ Tổ quốc đến thực tiễn xây dựng lực lượng vũ trang, biên phòng, dân quân tự vệ vững mạnh, kết hợp với phát triển kinh tế – xã hội vùng biên giới.
(Tiếp theo và hết)
