Tầm vóc và giá trị lịch sử - chính trị của Cách mạng Tháng Tám năm 1945

      1. Tầm vóc và giá trị vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám

     Thứ nhất, thắng lợi của cách mạng Tháng Tám báo hiệu sự sụp đổ của chủ nghĩa thực dân cũ

     Cách mạng Tháng Tám năm 1945 được đánh giá là một trong những trang sử chói lọi nhất của lịch sử Việt Nam hiện đại, khi lần đầu tiên, nhân dân ta đã tự mình đứng lên lật đổ chế độ phong kiến hàng nghìn năm và đánh đổ ách thống trị thực dân tàn bạo. Một dân tộc bị coi là “thuộc địa bậc thấp”, bị coi là cần phải “nhớ ơn mẫu quốc” vì đã được “khai hóa văn minh”, đã làm nên cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, giành được thắng lợi trọn vẹn bằng sức mạnh của đại đoàn kết toàn dân và ngọn cờ lãnh đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam: “Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám đã chấm dứt ách nô lệ ngót một trăm năm của thực dân Pháp và ách thống trị của phát xít Nhật, lật đổ chế độ phong kiến tồn tại hàng ngàn năm, mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do cho dân tộc”^[1]. Thắng lợi trước thực dân, phong kiến, Cách mạng Tháng Tám không chỉ giải phóng dân tộc mà còn khai sinh ra một nhà nước kiểu mới, nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á, đặt nền móng cho kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Từ thân phận nô lệ, người dân Việt Nam đã trở thành người làm chủ vận mệnh của mình với chế độ dân chủ nhân dân được thiết lập, thể hiện rõ tính chất “của dân, do dân, vì dân”. Cuộc cách mạng vĩ đại ấy không những phá tan xiềng xích của thực dân phong kiến, mà còn chứng minh một chân lý lớn: Một dân tộc dù nhỏ bé, nghèo khổ, nhưng nếu có khát vọng độc lập, nếu biết đoàn kết, nếu có đường lối và tổ chức lãnh đạo đúng đắn, sáng suốt, thì hoàn toàn có thể làm nên kỳ tích chưa từng có trong lịch sử.

     Thứ hai, cách mạng Tháng Tám thúc đẩy mạnh mẽ phong trào cách mạng trên thế giới

     Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám không chỉ có ý nghĩa với riêng Việt Nam mà còn là động lực mạnh mẽ, truyền cảm hứng cho phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh. Giữa bối cảnh nhiều dân tộc vẫn còn đang rên xiết dưới ách đô hộ, ngọn cờ Cách mạng tháng Tám đã giương lên như một lời hiệu triệu, khơi dậy mạnh mẽ ý thức độc lập, tự chủ và tinh thần đấu tranh bất khuất. Việt Nam, từ một quốc gia thuộc địa bé nhỏ, đã trở thành biểu tượng của sự quật cường, một minh chứng sống động rằng chủ nghĩa thực dân không phải là tồn tại “vĩnh cửu”. Cuộc cách mạng này đã phá vỡ thành trì của chủ nghĩa thực dân cũ, mở ra kỷ nguyên đấu tranh giành độc lập trên phạm vi toàn thế giới. Sự thành công của Cách mạng tháng Tám đã mở ra mô hình, con đường phát triển mới cho các dân tộc bị áp bức. Nó cho thấy rằng, với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, tổ chức chặt chẽ và sự đoàn kết toàn dân, một quốc gia thuộc địa nhỏ bé có thể tự mình đứng lên giành lấy vận mệnh.

     Chính từ thắng lợi của Cách mạng tháng Tám, ngọn lửa đấu tranh giành độc lập đã bùng cháy mạnh mẽ, dẫn đến sự sụp đổ hàng loạt của các đế chế thực dân cũ trong những thập niên tiếp theo. Việt Nam, từ vị thế của một nước bị trị, đã vươn lên trở thành người tiên phong, thắp lên ngọn đuốc hy vọng cho những dân tộc đang khao khát độc lập, tự do. Cách mạng Tháng Tám không chỉ là thắng lợi của nhân dân Việt Nam, mà còn góp phần “bẻ gãy mắt xích đầu tiên” của chủ nghĩa thực dân, cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc toàn cầu.

     Thứ ba, Cách mạng Tháng Tám thể hiện đường lối đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc

     Thành công vang dội của Cách mạng tháng Tám không phải là ngẫu nhiên, mà là kết quả của sự tổng hòa của nhiều yếu tố. Đó là đường lối độc lập, tự chủ, sáng tạo và linh hoạt của Đảng; việc thúc đẩy, nhận diện và nắm bắt thời cơ ngàn năm có một một cách kịp thời và chính xác. Đó là việc xây dựng lực lượng chính trị và vũ trang, phát động phong trào đấu tranh từ nông thôn đến thành thị, đến việc tổ chức tổng khởi nghĩa trong điều kiện thuận lợi, tất cả đều thể hiện tầm nhìn chiến lược và nghệ thuật lãnh đạo thiên tài của Đảng ta, “một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo cách mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc”^[2]. Và vai trò của Chủ tịch Hồ Chí Minh - người sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện Đảng ta với trí tuệ uyên bác, đức độ cao cả và tài năng tập hợp quần chúng, đã trở thành linh hồn của cuộc cách mạng. Người đã lãnh đạo Đảng ta khơi dậy và phát huy tối đa tinh thần yêu nước của mọi tầng lớp nhân dân, biến lòng căm thù giặc thành sức mạnh cách mạng vô biên để giành lấy độc lập cho đất nước.

     Sức mạnh của Cách mạng tháng Tám còn nằm ở khối đại đoàn kết toàn dân tộc và kết tinh sức mạnh truyền thống qua mấy nghìn năm lịch sử của dân tộc. Tuy nhiên, điều đặc biệt là cách mạng Tháng Tám đi theo con đường độc đáo, đó là toàn dân nổi dậy trên nền tảng lòng tin, đoàn kết và tổ chức chặt chẽ. Sự tham gia của toàn thể nhân dân, từ công – nông – binh, đến trí thức, phụ nữ, thanh niên, đồng bào các dân tộc thiểu số, đã cho thấy đây là một cuộc cách mạng quần chúng rộng rãi. Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám là thắng lợi của đường lối cách mạng đúng đắn của Đảng, của tư tưởng Hồ Chí Minh, của sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và ý chí tự lực, tự cường. Dù phải đối mặt với muôn vàn khó khăn, thử thách, bị áp bức bóc lột đến tận xương tủy, nhưng người Việt Nam chưa bao giờ từ bỏ khát vọng độc lập. Tinh thần “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” đã thấm sâu vào tâm hồn mỗi người dân, trở thành động lực mạnh mẽ để họ vượt qua mọi gian khổ, hy sinh.

     2. Ý nghĩa của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 trong giai đoạn hiện nay

     Trước hết, đó là giá trị về độc lập dân tộc gắn liền với tự do, hạnh phúc của Nhân dân. Ý nghĩa lớn lao của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 về độc lập dân tộc gắn liền với tự do, hạnh phúc của Nhân dân tiếp tục được vận dụng sâu sắc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Độc lập không chỉ là quyền thiêng liêng của dân tộc mà còn phải gắn với đời sống ấm no, tự do, dân chủ và hạnh phúc thực chất của người dân. Trong quá trình phát triển, Đảng và Nhà nước luôn lấy Nhân dân làm trung tâm, kiên định con đường xã hội chủ nghĩa, bảo đảm công bằng, an sinh xã hội, không để ai bị bỏ lại phía sau. Việc phát triển kinh tế đi đôi với tiến bộ và công bằng xã hội chính là biểu hiện sinh động của việc hiện thực hóa tư tưởng "độc lập – tự do – hạnh phúc". Trên nền tảng đó, tinh thần Cách mạng Tháng Tám được lan tỏa trong từng chính sách phát triển bao trùm, bền vững, trong công cuộc phòng, chống tham nhũng, cải cách hành chính, và bảo vệ quyền con người. Đó chính là sự khẳng định nhất quán rằng độc lập dân tộc chỉ có ý nghĩa trọn vẹn khi gắn liền với cuộc sống ngày càng tốt đẹp của mỗi người dân.

     Thứ hai, khẳng định sức mạnh to lớn của khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là minh chứng hùng hồn cho sức mạnh to lớn của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, quy tụ mọi giai cấp, tầng lớp, tôn giáo, dân tộc cùng đứng lên giành độc lập. Tong suốt các giai đoạn cách mạng, Đảng ta luôn nhấn mạnh rằng: đoàn kết là một truyền thống cực kỳ quý báu, là đường lối chiến lược, là cội nguồn sức mạnh, giá trị nền tảng và động lực chủ yếu đưa cách mạng Việt Nam đi đến thành công. Tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc tiếp tục được quán triệt sâu sắc trong nhận thức và hành động, thể hiện qua việc Bộ Chính trị quyết định thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương tổng kết 20 năm thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW, ngày 12-3-2003 của Ban Chấp hành Trung ương khóa IX về “Phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc vì dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh” và ban hành Nghị quyết số 43-NQ/TW, ngày 24-11-2023 với nội dung: “Tiếp tục phát huy truyền thống, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng đất nước ta ngày càng phồn vinh, hạnh phúc”. Đảng ta xác định đoàn kết toàn dân là chiến lược lâu dài, là nguồn lực nội sinh quan trọng để thúc đẩy đổi mới, xây dựng Nhà nước pháp quyền, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Việc huy động trí tuệ, tài năng, tinh thần cống hiến của mọi tầng lớp nhân dân, từ nông thôn đến thành thị, từ đồng bào trong nước đến kiều bào ở nước ngoài, đã và đang tạo nên sức mạnh tổng hợp giúp đất nước vượt qua khó khăn, thách thức để phát triển nhanh và bền vững.

     Thứ ba, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám cũng cho thấy về vai trò quyết định của sự lãnh đạo đúng đắn và sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam. Không có sự lãnh đạo của Đảng, không thể có sự chuyển hóa từ cao trào kháng Nhật sang tổng khởi nghĩa; không thể có sự chớp thời cơ kịp thời, nhanh gọn, ít đổ máu. Từ thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1954), chống đế quốc Mỹ (1975), đến thành công của công cuộc đổi mới từ năm 1986 đến nay, Đảng ta luôn thể hiện bản lĩnh và tầm nhìn chiến lược. Những mốc son ấy không chỉ khẳng định con đường cách mạng đúng đắn, mà còn củng cố niềm tin của nhân dân vào vai trò lãnh đạo của Đảng. Những thành tựu to lớn và có ý nghĩa lịch sử mà cách mạng Việt Nam đạt được trong suốt 95 năm qua là minh chứng sinh động, khẳng định hùng hồn rằng: sự lãnh đạo đúng đắn, nhất quán và sáng tạo của Đảng Cộng sản Việt Nam chính là nhân tố có ý nghĩa quyết định đến mọi thắng lợi của sự nghiệp cách mạng.

     Thứ tư, Cách mạng Tháng Tám góp phần đặt nền móng cho sự hình thành tư duy chính trị độc lập, tự chủ. Cách mạng Tháng Tám không phải là bản sao của bất kỳ cuộc cách mạng nào trên thế giới. Nó là kết quả của sự vận dụng sáng tạo lý luận cách mạng vô sản vào thực tiễn Việt Nam, một nước nông nghiệp lạc hậu, thuộc địa nửa phong kiến. Chính việc đề cao yếu tố độc lập, tự chủ, không giáo điều, không rập khuôn máy móc đã giúp cách mạng Việt Nam đi đúng hướng và giành nhiều thắng lợi. Đó là bài học lớn về tư duy chính trị, không chỉ có giá trị trong bối cảnh 1945 mà còn mang ý nghĩa lâu dài cho mọi chiến lược phát triển quốc gia. Trong điều kiện hiện nay, khi đất nước tiếp tục hội nhập quốc tế sâu rộng, xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, yêu cầu về một tư duy chính trị độc lập, tự chủ càng trở nên cấp thiết. Đây là kết quả tìm tòi về lý luận, tổng kết thực tiễn của Đảng ta, là mô hình phát triển đặc thù của Việt Nam, phù hợp với điều kiện quá độ lên chủ nghĩa xã hội và đặc điểm của đất nước, như cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: “Mô hình kinh tế mà chúng ta xây dựng là kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đây chính là một đột phá lý luận rất cơ bản và sáng tạo của Đảng ta, là thành quả lý luận quan trọng qua hơn 35 năm thực hiện đường lối đổi mới, xuất phát từ thực tiễn Việt Nam và tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm của thế giới”^[3]

     Thứ năm, những giá trị của cuộc cách mạng đã làm giàu kho tàng lý luận cách mạng Việt Nam. Cách mạng Tháng Tám là một trong những minh chứng sinh động nhất cho việc phát triển lý luận cách mạng trong điều kiện cụ thể của Việt Nam. Đường lối độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, chiến lược đại đoàn kết toàn dân, phương pháp kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, nghệ thuật chớp thời cơ, tổ chức lực lượng quần chúng, tất cả đã góp phần làm phong phú thêm kho tàng lý luận cách mạng Việt Nam. Đây chính là tiền đề để Đảng ta xây dựng cương lĩnh, chiến lược phù hợp trong các thời kỳ tiếp theo. Không chỉ có giá trị trong nước, nhiều học giả quốc tế đã nghiên cứu và coi Cách mạng Tháng Tám như một hình mẫu về khởi nghĩa thành công trong điều kiện thuộc địa. Nó cung cấp cơ sở thực tiễn để nghiên cứu về cách mạng xã hội ở các nước phương Nam, góp phần lý giải vai trò của Đảng Cộng sản trong việc lãnh đạo các dân tộc bị áp bức vùng lên giải phóng.