Tàu điện ở Hà Nội bắt đầu hoạt động năm vào nào?
Tàu điện Hà Nội tồn tại trong khoảng 100 năm, nó không chỉ là một phương tiện giao thông công cộng, nó đã trở thành một phần đời sống của người dân Hà Nội khi xưa. Hẳn trong ký ức của nhiều người, tàu điện ở Hà Nội chiếm một vị trí quan trọng, với tiếng leng keng thân thuộc, hay cảnh trẻ con nhảy tàu hay bám cửa, bám đuôi tàu đã trở thành một trong các hình ảnh tiêu biểu, biểu tượng cho cuộc sống của thanh thiếu niên Hà Nội thời bao cấp. Tàu điện Hà Nội cũng đã đi vào nhiều ca khúc về Hà Nội. Và cũng không biết từ lúc nào, những người hát xẩm, những nghệ sỹ đường phố nghèo đã chọn tàu điện làm sân khấu, nơi gõ phách và hát các giai điệu mượt mà của loại hình âm nhạc độc đáo này. Qua đó, ta thấy tàu điện Hà Nội đã có những đóng góp quan trọng vào văn hóa đại chúng của người Hà Nội năm xưa.
Xe điện tại Hà Nội. Ảnh tư liệu.
Nhưng chắc nhiều người không biết lần đầu tiên tàu điện lăn bánh ở Hà Nội là khi nào? Cũng như nhiều người sẽ không nhớ chính xác thời điểm hệ thống giao thông công cộng này bị khai tử?
Nếu tính hệ thống tàu điện đầu tiên của Hà Nội thì đó là dịch vụ vận chuyển bằng tàu điện từ khu Nhượng địa đến khu vực Hoàng thành, được đưa vào vận hành từ năm 1885, song phương tiện này chỉ dành cho quan chức quân sự và dân sự, khi đó nó chưa được tính là phục vụ thương mại.
Chỉ đến khi hai tuyến xe điện đầu tiên của Hà Nội được khánh thành vào năm 1901, với nhiều ga, điểm dừng cho khách lên xuống dọc theo tuyến đó, tàu điện mới được coi là đi vào cuộc sống của người dân Hà Nội:
- Tuyến số 1: Từ Bờ Hồ đến Bạch Mai dài 3.690m. Tuyến này chạy theo các đường quanh hồ Gươm, đại lộ Francis Garnier (phố Đinh Tiên Hoàng), đại lộ Đồng Khánh (phố Hàng Bài), đường Huế (phố Huế).
- Tuyến số 2: Từ Bờ Hồ đến làng Giấy, dài 5.450m. Tuyến này chạy theo các phố Hàng Đào, Hàng Ngang, Hàng Đường, Chợ Gạo, Hàng Giấy, đường Quán Thánh và đường làng Giấy đến chợ làng Giấy.
- Tuyến số 3: Từ Bờ Hồ đến làng Tân Ấp, 4.070m. Tuyến chạy theo phố Hàng Gai, Hàng Bông, Sinh Từ, đường Phủ Thanh Oai đến chợ Tân Ấp.
Năm 1904, Công ty Địa ốc Đông Dương mua lại Công ty Tàu điện Hà Nội và có nhà máy đặt tại Thụy Khuê. Năm 1907, tuyến số 4 chính thức được xây dựng, nối với tuyến số 3 tại Văn Miếu và rẽ về phía Tây hướng đến Cầu Giấy.
Giai đoạn cuối cùng của việc mở rộng mạng lưới đường tàu điện tại Hà Nội đã được thực hiện. Năm 1930, tuyến số 5 dài khoảng 5.500 m, rẽ nhánh từ tuyến số 3 đi về phía Nam dọc theo đường Mandarine (đường Lê Duẩn) đến Kim Liên, và theo hướng Bắc từ vườn hoa Neyret (phố Cửa Nam) đến làng Yên Phụ được đưa vào khai thác. Ngoài ra, tuyến số 5 cũng đi qua đường ray của tuyến số 2 (tại Château d'eau - nay là Bốt Hàng Đậu). Như vậy, đến thời điểm này, Hà Nội có 5 tuyến tầu điện, với khoảng 29,1 km đường sắt.
Năm 1943, tuyến số 5 được kéo dài về phía Nam tới đường Circulaire (phố Đại La) để phục vụ Nhà thương René Robin (Bệnh viện Bạch Mai), Đài phát thanh Hà Nội và sân bay Bạch Mai.
Mạng lưới tàu điện Hà Nội năm 1931
Tàu điện chạy với vận tốc tối đa là 20km/giờ. Động cơ điện của tầu điện hoạt động nhờ nguồn từ hệ thống dây cáp điện treo dọc các tuyến. Nối động cơ trên tầu với hệ thống dây cáp điện treo này là 1 cần tiếp xúc. Ngoài người lái tàu, trên tàu còn có 1 nhân viên điều khiển cần tiếp xúc này. Mỗi khi chuyển tuyến, nhân viên này bằng 1 dây nối từ đầu cần tiếp xúc, sẽ kéo cần để điều chỉnh cần tiếp xúc đấu với tuyến dây điện tương ứng với hành trình của tàu.
Vào ngày 1 tháng 6 năm 1955, chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa chính thức tiếp quản, quản lý vận hành và khai thác hệ thống tàu điện Hà Nội. Hệ thống này tiếp tục hoạt động cho tới những năm 1980. Nhưng trong giai đoạn đất nước bước vào quá trình Đổi mới, khi xuất hiện các phương tiện giao thông khác thay thế, đặc biệt là sự xuất hiện của xe máy, thứ phương tiện giao thông đặc biệt thuận tiện và hiệu quả, hệ thống tàu điện cũ kỹ, chậm chạp không còn tương thích với sự phát triển của Thủ đô nữa. Lần lượt các tuyến tàu điện bị đóng cửa, bóc ray: Tuyến 1 ngừng hoạt động vào năm 1982, tiếp theo là các tuyến khác, cho đến năm 1993, Hà Nội không còn tuyến tàu điện nào nữa.
