Thực trạng tham nhũng và nỗ lực phòng, chống trong thời kỳ hội nhập
Theo Chỉ số Cảm nhận Tham nhũng (CPI) do Tổ chức Minh bạch Quốc tế (Transparency International) công bố, điểm số CPI của Việt Nam những năm gần đây tuy có cải thiện nhưng vẫn ở mức thấp hơn trung bình khu vực [1]. Cụ thể, năm 2023 Việt Nam đạt 40/100 điểm, xếp hạng 88/180 quốc gia, dưới mức điểm trung bình của châu Á - Thái Bình Dương (44 điểm) và thế giới (43 điểm) [2][3]. Điều này cho thấy tình hình tham nhũng vẫn còn diễn biến phức tạp, đòi hỏi những nỗ lực mạnh mẽ, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu rộng và phải tuân thủ các chuẩn mực minh bạch quốc tế (như Công ước Liên Hợp Quốc về chống tham nhũng – UNCAC).
Hình 1: Chỉ số cảm nhận tham nhũng (CPI) của Việt Nam giai đoạn 2012-2024 (điểm CPI càng cao nghĩa là mức tham nhũng được cảm nhận càng thấp). Nguồn: Transparency International.
Nhận thức rõ tham nhũng là “giặc nội xâm” cản trở sự phát triển, Nhà nước và Đảng Cộng sản Việt Nam đã phát động chiến dịch phòng, chống tham nhũng (PCTN) quyết liệt trong thời gian qua. Đặc biệt từ sau Đại hội XII (2016), chiến dịch “đốt lò” do cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chỉ đạo đã xử lý nghiêm nhiều vụ án lớn, kể cả cán bộ cấp cao, với phương châm “không có vùng cấm, không có ngoại lệ”. Nhờ đó, công tác phát hiện và xử lý tội phạm tham nhũng đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận. Năm 2022, cả nước đã khởi tố mới 493 vụ án tham nhũng với 1.123 bị can, tăng mạnh (thêm 163 vụ) so với năm 2021 [4]. Sang năm 2023, số vụ án tham nhũng khởi tố mới tiếp tục tăng vọt lên 899 vụ (tăng gần gấp đôi so với 2022) [5]. Nhiều vụ án kinh tế, tham nhũng đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp trong các lĩnh vực y tế, giáo dục, ngoại giao, tài chính… đã bị đưa ra ánh sáng, góp phần răn đe và làm trong sạch bộ máy [4][5]. Song song với đó, công tác thu hồi tài sản bị thất thoát do tham nhũng cũng đạt tiến bộ rõ rệt. Tổng giá trị tài sản tham nhũng được thu hồi trong năm 2023 ước tính trên 234.000 tỷ đồng, tăng vượt bậc so với khoảng 82.560 tỷ đồng thu hồi năm 2022 [4][5]. Những con số này thể hiện quyết tâm chính trị rất lớn của Việt Nam trong việc thực thi pháp luật và cam kết quốc tế về PCTN.
|
Năm |
Vụ án tham nhũng khởi tố mới |
Tài sản tham nhũng thu hồi (tỷ VND) |
|
2022 |
493 |
82.560 |
|
2023 |
899 |
234.000 |
Bảng 1. Số vụ án tham nhũng mới khởi tố và tài sản thu hồi trong hai năm gần đây tại Việt Nam. Nguồn: Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN (2023, 2024).
Tuy đạt những kết quả quan trọng, cuộc chiến chống tham nhũng vẫn còn nhiều thách thức trong thời kỳ hội nhập. Quá trình mở cửa và giao lưu quốc tế vừa tạo điều kiện tiếp thu kinh nghiệm tốt trong quản trị minh bạch, vừa đặt ra yêu cầu cao hơn về liêm chính trong quản lý nhà nước và doanh nghiệp. Những vụ việc như đại án Việt Á (liên quan lĩnh vực y tế) hay vụ “chuyến bay giải cứu” trong ngành ngoại giao cho thấy tham nhũng có thể phát sinh ở cả khu vực công lẫn tư, thậm chí liên quan yếu tố xuyên quốc gia. Điều này đòi hỏi sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, đặc biệt là thế hệ trẻ, trong việc xây dựng nền văn hóa không khoan nhượng với tham nhũng.
Vai trò của thanh niên Việt Nam trong phòng, chống tham nhũng
Thanh niên là lực lượng xung kích, giữ vai trò then chốt trong thành công của công cuộc PCTN hiện nay và trong tương lai. Những năm qua, tuổi trẻ Việt Nam đã phát huy sức trẻ, trí tuệ và tinh thần trách nhiệm trên nhiều mặt trận: từ tham mưu hoàn thiện chính sách, pháp luật về PCTN, đến trực tiếp tham gia thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý sai phạm và thu hồi tài sản thất thoát [6]. Đặc biệt, đội ngũ cán bộ, đoàn viên trẻ tại các cơ quan trung ương và địa phương đã góp phần quan trọng trong tuyên truyền, giáo dục, tạo sự đồng thuận cao trong xã hội về tinh thần thượng tôn pháp luật và đấu tranh với tham nhũng, tiêu cực. Những kết quả bước đầu chính là minh chứng rõ ràng cho vai trò tiên phong của thanh niên trong bảo vệ sự liêm chính của hệ thống chính trị và nền tảng tư tưởng của Đảng.
Không chỉ trong nước, cộng đồng quốc tế cũng đánh giá cao và kỳ vọng vào vai trò của giới trẻ trong PCTN. Liên Hợp Quốc đã chọn chủ đề Ngày Quốc tế Chống tham nhũng (9/12/2022) là “Đoàn kết với giới trẻ trong PCTN: Định hình tương lai liêm chính”. Tại một hội thảo do UNDP phối hợp tổ chức ở Việt Nam, bà Sabina A. Stein – Trợ lý Đại diện thường trú UNDP – nhấn mạnh tuổi trẻ có vai trò đặc biệt trong việc thúc đẩy minh bạch, sử dụng công nghệ để tăng cường công khai, phát hiện sai phạm và tham nhũng [7].
Bà Sabina A.Stein, Trợ lý đại diện thường trú UNDP Việt Nam phát biểu tại hội thảo.
Nguồn: Báo Thanh tra (2024)
Với khả năng thích ứng nhanh và nhạy bén công nghệ, giới trẻ đang trở thành lực lượng tiên phong trong công cuộc PCTN thời kỳ chuyển đổi số. Nhiều đoàn viên thanh niên đã chủ động sử dụng mạng xã hội và nền tảng trực tuyến để phản ánh tiêu cực, lan tỏa tinh thần liêm chính, minh bạch. Tại một số bộ, ngành, diễn đàn “Tuổi trẻ chống tham nhũng” do Đoàn Thanh niên tổ chức đã trở thành kênh phản biện hiệu quả, nơi thanh niên đóng góp ý kiến xây dựng chính sách, góp phần bịt kín kẽ hở pháp lý và hạn chế nguy cơ tham nhũng [6]. Bên cạnh đó, công tác giáo dục liêm chính được các cấp Đoàn tích cực lồng ghép trong sinh hoạt chính trị và rèn luyện đạo đức, giúp hàng triệu đoàn viên nâng cao nhận thức, củng cố bản lĩnh và chủ động đấu tranh với các biểu hiện tiêu cực trong đời sống.
Giải pháp phát huy vai trò xung kích của thanh niên
Để phát huy vai trò tiên phong của thanh niên trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, cần tập trung vào bốn nhóm giải pháp trọng tâm:
1. Đẩy mạnh giáo dục liêm chính và vai trò nêu gương
Ngay từ trường học và tổ chức Đoàn, cần tăng cường giáo dục đạo đức, ý thức pháp luật và tinh thần thượng tôn pháp luật cho giới trẻ. Bộ GD&ĐT, Trung ương Đoàn cần phối hợp xây dựng tài liệu chuyên đề về PCTN dành riêng cho thanh niên, giúp các bạn hiểu đúng về pháp luật, hậu quả của tham nhũng và vai trò công dân trong việc đấu tranh. Đặc biệt, cán bộ, đảng viên trẻ và đoàn viên giữ vị trí lãnh đạo phải thực sự gương mẫu, tuân thủ nghiêm pháp luật về PCTN. Hành động “dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung” là minh chứng rõ ràng cho tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng [9].
2. Tạo cơ chế để thanh niên tham gia giám sát, phản ánh tiêu cực
Chính quyền các cấp cần mở kênh tiếp nhận ý kiến người dân, đặc biệt là giới trẻ, trong phát hiện sai phạm và góp ý chính sách. Những mô hình đối thoại định kỳ giữa lãnh đạo và thanh niên nên được mở rộng. Đồng thời, cần có cơ chế bảo vệ người tố cáo – giữ bí mật danh tính và xử lý nghiêm mọi hành vi trả thù – để tạo niềm tin cho người trẻ dấn thân bảo vệ lẽ phải.
3. Ứng dụng công nghệ và lan tỏa thông điệp trên môi trường số
Mạng xã hội là công cụ mạnh mẽ giúp thanh niên lan tỏa các giá trị liêm chính, đồng thời phản ánh hành vi tiêu cực. Các cơ quan chức năng có thể phối hợp với tổ chức Đoàn xây dựng ứng dụng, cổng thông tin trực tuyến để người dân dễ dàng gửi tố giác – ẩn danh hoặc công khai – mọi lúc, mọi nơi [9]. Giao diện cần thân thiện, bảo mật và phù hợp với thói quen của giới trẻ.Tổ chức Đoàn các cấp cũng cần chủ động sáng tạo nội dung truyền thông, như video, ảnh động, infographic, thi clip ngắn, tọa đàm với người nổi tiếng để thu hút sự quan tâm của thanh niên. Bên cạnh đó, thanh niên cần được trang bị kỹ năng làm chủ không gian mạng, biết chọn lọc, phản biện và đấu tranh với thông tin sai trái về công cuộc chống tham nhũng.
4. Tăng cường hợp tác quốc tế và học hỏi kinh nghiệm
Thanh niên Việt Nam cần được tạo điều kiện tham gia các chương trình giao lưu, học bổng, hội thảo quốc tế về quản trị, liêm chính và dữ liệu mở. Việc tham gia các diễn đàn khu vực như ASEAN, APEC sẽ giúp thanh niên tiếp cận các sáng kiến PCTN hiệu quả và khẳng định vai trò đóng góp của Việt Nam trong nỗ lực chống tham nhũng toàn cầu.
Kết luận
Trong cuộc chiến phòng, chống tham nhũng, thanh niên chính là lực lượng tiên phong mang lại sức sống mới và động lực đổi thay. Khơi dậy bản lĩnh – lòng dũng cảm, chính trực và tinh thần đổi mới – sẽ giúp tuổi trẻ trở thành lá chắn vững chắc bảo vệ Tổ quốc trước mọi biểu hiện tiêu cực. Như lời Bác Hồ dạy: “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” – để gìn giữ điều thiêng liêng ấy, mỗi bạn trẻ cần kiên quyết nói “không” với tham nhũng từ những điều nhỏ nhất. Tin tưởng rằng với trí tuệ, bản lĩnh và khát vọng cống hiến, thanh niên Việt Nam sẽ góp phần quan trọng vào hành trình xây dựng đất nước liêm chính, dân chủ và thịnh vượng.
Tài liệu tham khảo
[1] Transparency International (n.d), Our Work in Vietnam, Transparency International, https://www.transparency.org/en/countries/vietnam#:~:text=Vietnam%20,88%20out%20of%20180%20countries
[2] Transparency International (2025), CPI 2024 for Asia Pacific: leaders failing to stop corruption amid an escalating climate crisis, Transparency International, https://www.transparency.org/en/news/cpi-2024-asia-pacific-leaders-failing-to-stop-corruption-amid-escalating-climate-crisis
[3] Transparency International (n.d), Corruption Perceptions Index 2024, Transparency International, https://www.transparency.org/en/cpi/2024/index/vnm
[4] Kinh tế & Đô thị (2023), Năm 2022, các địa phương đã phát hiện, khởi tố 453 vụ án tham nhũng, Kinhtedothi.vn, https://kinhtedothi.vn/nam-2022-cac-dia-phuong-da-phat-hien-khoi-to-453-vu-an-tham-nhung.html
[5] Báo Thanh tra (2024), Thông báo phiên họp 25 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, tiêu cực, Thanh thanhtra.com.vn, https://thanhtra.com.vn/phong-chong-tham-nhung/ho-so-tu-lieu/thong-bao-phien-hop-25-cua-ban-chi-dao-trung-uong-ve-phong-chong-tham-nhung-tieu-cuc-220590.html#:~:text=,can%20so%20với%20năm%202022
[6] Nhân dân (2023), Sức trẻ trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, nhandan.vn, https://nhandan.vn/suc-tre-trong-dau-tranh-phong-chong-tham-nhung-tieu-cuc-post744625.html
[7] Báo Thanh tra (2024), Phòng, chống tham nhũng là một trong những yếu tố bảo đảm tiên quyết để đạt mục tiêu phát triển bền vững, thanhtra.com.vn, https://thanhtra.com.vn/hop-tac-quoc-te-DC8FDD94D/phong-chong-tham-nhung-la-mot-trong-nhung-yeu-to-bao-dam-tien-quyet-de-dat-muc-tieu-phat-trien-ben-vung
[8] Transparency International (n.d), 2019 Vietnam Youth Integrity Survey (YIS 2019), Transparency International, https://towardstransparency.org/wp-content/uploads/2019/09/YIS-2019_Executive-Summary_EN.pdf
[9] Nhandan.vn (2023), Sức trẻ trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, Nhandan.vn, https://nhandan.vn/suc-tre-trong-dau-tranh-phong-chong-tham-nhung-tieu-cuc-post744625.html
