Viện trợ của Hoa Kỳ cho Ukraine từ năm 2022 đến nay

Xung đột quân sự giữa Nga và Ukraine từ ngày 24/02/2022 đến nay đã đánh dấu một bước ngoặt lớn trong lịch sử châu Âu thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh. Cuộc chiến không chỉ là sự va chạm quân sự giữa hai quốc gia, mà còn trở thành tâm điểm của cuộc đối đầu địa chiến lược giữa các thể chế dân chủ phương Tây, bao gồm cả Mỹ và Liên bang Nga. Trong bối cảnh đó, Hoa Kỳ nổi lên như nhà bảo trợ hàng đầu cho Ukraine thông qua các gói viện trợ quân sự, kinh tế và nhân đạo quy mô lớn

Tổng quan viện trợ của Mỹ

Tính từ tháng 01/2022 đến cuối tháng 4/2025, Quốc hội Hoa Kỳ đã phê duyệt tổng cộng 174,2 tỷ USD viện trợ cho Ukraine, trong đó khoảng 83,4 tỷ USD đã được giải ngân tính đến đầu năm 2025¹. Viện trợ được chia thành ba nhóm chính: viện trợ quân sự (71%), viện trợ kinh tế (24%), và viện trợ nhân đạo (5%). Việc phân bổ nguồn lực này phản ánh ưu tiên của Mỹ trong việc củng cố năng lực quốc phòng Ukraine nhằm ngăn chặn sự mở rộng vùng chiếm đóng của Nga.

Một phần lớn viện trợ được thực hiện thông qua Đạo luật Presidential Drawdown Authority, cho phép Tổng thống chuyển giao nhanh chóng vũ khí và thiết bị từ kho dự trữ quân sự Mỹ cho nước ngoài trong tình huống khẩn cấp².

Bên cạnh đó, các khoản viện trợ được thực hiện thông qua USAID - Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (United States Agency for International Development - một đơn vị thuộc chính phủ Liên bang Hoa Kỳ được giao việc điều hành viện trợ dân sự của Mỹ cho nước ngoài), Bộ Ngoại giao và Bộ Tài chính nhằm hỗ trợ duy trì bộ máy nhà nước Ukraine và đáp ứng các nhu cầu khẩn cấp của dân thường.

Viện trợ quân sự

Hoa Kỳ đã thực hiện một chiến dịch viện trợ quân sự quy mô lớn nhất kể từ Chiến tranh thế giới thứ hai đến nay. Tính đến giữa năm 2024, Washington đã chuyển giao hàng trăm hệ thống vũ khí, hàng triệu viên đạn và hỗ trợ huấn luyện hàng chục nghìn binh sĩ Ukraine³. Những hệ thống vũ khí nổi bật bao gồm:

Hệ thống phòng không Patriot và NASAMS, giúp bảo vệ các thành phố lớn khỏi các cuộc oanh kích bằng tên lửa hành trình và máy bay không người lái.

Hệ thống pháo phản lực HIMARS, cho phép Ukraine tấn công các mục tiêu hậu phương của Nga một cách chính xác.

Xe tăng M1 Abrams, xe chiến đấu Bradley, giúp nâng cao khả năng cơ động và phòng thủ của lục quân Ukraine.

Hệ thống chống tăng Javelin và phòng không vác vai Stinger, đã trở thành biểu tượng của giai đoạn đầu cuộc kháng chiến Ukraine.

Theo Bộ Quốc phòng Mỹ, đến tháng 3/2024, giá trị vũ khí và thiết bị quân sự được cấp thông qua thẩm quyền rút kho đã vượt 45,8 tỷ USD⁴. Bên cạnh đó, Mỹ còn hỗ trợ huấn luyện binh sĩ Ukraine tại các cơ sở ở Đức, Ba Lan và các quốc gia NATO khác. Viện trợ quân sự cũng bao gồm chia sẻ thông tin tình báo thời gian thực, cho phép Ukraine chủ động trong các chiến dịch phòng thủ và phản công.

Tác động của viện trợ quân sự không chỉ giới hạn ở cấp độ chiến thuật. Nó đã giúp Ukraine ngăn chặn các cuộc tấn công diện rộng, giữ vững thủ đô Kyiv và từng bước lấy lại chủ quyền tại nhiều khu vực miền đông. Các nhà phân tích quân sự nhấn mạnh rằng, nếu không có HIMARS, Ukraine khó có thể làm gián đoạn hậu cần của Nga trong chiến dịch phản công mùa hè 2023⁵.

Xe tăng Abraham Mỹ viện trợ Ukraine

Viện trợ kinh tế và nhân đạo

Cuộc chiến tranh Nga-Ukraine, bắt đầu vào tháng 2/2022, đã đặt ra một thách thức nhân đạo nghiêm trọng đối với cộng đồng quốc tế. Trong bối cảnh đó, Hoa Kỳ nổi lên là nhà tài trợ nhân đạo hàng đầu cho Ukraine, cung cấp viện trợ từ chính phủ, các cơ quan phát triển quốc tế, cho đến các tổ chức phi chính phủ.

Ngay trong năm đầu tiên của chiến tranh, Hoa Kỳ đã huy động hàng tỷ USD để hỗ trợ nhân đạo cho Ukraine. Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) và Bộ Ngoại giao Mỹ là hai kênh chính để giải ngân các khoản viện trợ này. Trong năm tài chính 2023, Washington đã viện trợ hơn 605 triệu USD chỉ riêng cho lĩnh vực nhân đạo, trong đó có 205 triệu USD được công bố vào tháng 6/2023, tập trung vào thực phẩm, nước sạch, chăm sóc y tế và hỗ trợ cho những người phải sơ tán nội địa (IDPs)[1] . Cuối năm 2024, J. Biden đã cam kết "Mỹ sẽ tiếp tục nỗ lực không ngừng để củng cố vị thế của Ukraine trong việc phòng thủ chống lại lực lượng Nga"[2].

Ngoài ra, Hoa Kỳ cũng viện trợ thiết bị kỹ thuật để hỗ trợ cơ sở hạ tầng dân sự. Tháng 4/2024, USAID đã gửi 109 máy phát điện, 19 trạm đồng phát nhiệt-điện và 13 xe cứu hộ đến Ukraine để giúp quốc gia này vượt qua mùa đông khắc nghiệt, khi nhiều nhà máy điện bị Nga phá hủy[3].

Một trong những gói viện trợ lớn nhất được công bố vào tháng 6/2024 bởi Phó Tổng thống Kamala Harris tại Hội nghị tái thiết Ukraine ở Berlin. Gói viện trợ này trị giá 1,5 tỷ USD, trong đó có 500 triệu USD dành cho hỗ trợ năng lượng khẩn cấp, 379 triệu USD cho viện trợ nhân đạo (bao gồm lương thực, chỗ ở, và hỗ trợ tâm lý) và 300 triệu USD cho an ninh dân sự như rà phá bom mìn và khôi phục trật tự pháp luật[4].

Tuy nhiên, bức tranh viện trợ của Mỹ thay đổi mạnh mẽ từ đầu năm 2025. Chính quyền Tổng thống Donald Trump sau khi nhậm chức đã tuyên bố tạm ngừng tất cả viện trợ nước ngoài không liên quan đến quốc phòng, bao gồm cả viện trợ nhân đạo cho Ukraine. Quyết định này tạo ra một cú sốc đối với các tổ chức quốc tế và phi chính phủ đang hoạt động tại Ukraine.

Theo Reuters, hàng chục dự án phát triển, bao gồm hỗ trợ y tế, giáo dục, tái thiết cộng đồng và truyền thông độc lập đã bị cắt giảm hoặc ngừng hoạt động do thiếu tài chính. Hàng trăm nhân viên của các tổ chức phi chính phủ bị sa thải và các dịch vụ nhân đạo bị gián đoạn nghiêm trọng[5]. Đáng lo ngại hơn, nhiều chương trình hỗ trợ phục hồi cho cựu chiến binh Ukraine cũng bị ảnh hưởng, trong bối cảnh nhu cầu hỗ trợ sau chiến tranh ngày càng lớn.

Chính sách này còn đi xa hơn khi chính quyền Trump tuyên bố sẽ giải thể USAID, một động thái gây lo ngại sâu sắc cho cộng đồng quốc tế. El País nhận định rằng việc giải thể cơ quan viện trợ phát triển lớn nhất thế giới có thể “đẩy Ukraine vào một cuộc khủng hoảng nhân đạo và kinh tế sâu sắc hơn”[6].

Ngoài ra, Bộ Tài chính Mỹ còn tham gia hỗ trợ phối hợp với IMF và Ngân hàng Thế giới trong việc ổn định đồng hryvnia, duy trì dự trữ ngoại tệ và tránh nguy cơ khủng hoảng tài chính. Những hỗ trợ này giúp Ukraine duy trì hoạt động kinh tế cơ bản trong bối cảnh chiến tranh kéo dài và nền kinh tế suy giảm mạnh.

Xe chiến đấu bộ binh hạng nhẹ Bradley Mỹ viện trợ Ukraine

Viện trợ tư nhân và vai trò của các nhà hảo tâm Hoa Kỳ

Trong khi viện trợ chính phủ bị cắt giảm, các nhà hảo tâm Mỹ tiếp tục đóng vai trò quan trọng. Tiêu biểu nhất là tỷ phú Howard G. Buffett, con trai của Warren Buffett, người đã cam kết 1 tỷ USD viện trợ nhân đạo và tái thiết cho Ukraine. Đến tháng 4/2025, quỹ từ thiện của ông đã phân phối 800 triệu USD, trong đó có 175 triệu USD dành cho công tác rà phá bom mìn, một phần quan trọng trong việc phục hồi đất nông nghiệp và đảm bảo an toàn cho người dân trở về [7].

Buffett cho biết ông quyết định đầu tư lớn vào Ukraine vì coi đây là "cuộc đấu tranh giữa dân chủ và chuyên chế". Các dự án của ông không chỉ dừng lại ở viện trợ nhân đạo, mà còn mở rộng sang hỗ trợ tái thiết cơ sở hạ tầng, đào tạo nông dân, và hỗ trợ thực phẩm cho các khu vực bị ảnh hưởng nặng nề bởi chiến tranh.

Một vài nhận xét

Một là, so sánh với các nhà tài trợ khác, Mỹ là nhà tài trợ song phương lớn nhất, nhiều nước phương Tây khác cũng đóng vai trò quan trọng đối với Ukraine. Theo Kiel Institute, tính đến cuối năm 2024:

Liên minh châu Âu (gồm EU, Cộng đồng châu Âu- EC và Ngân hàng đầu tư châu Âu -EIB): hơn 91 tỷ USD.

Đức: 22 tỷ USD.

Vương quốc Anh: 14 tỷ USD

Canada, Ba Lan, và các nước Bắc Âu: trên 10 tỷ USD[8].

Tuy nhiên, khác với viện trợ Mỹ tập trung vào vũ khí sát thương, viện trợ châu Âu thường tập trung vào tái thiết, hỗ trợ năng lượng và cải cách thể chế. Vì vậy, viện trợ của Mỹ và EU mang tính chất bổ trợ lẫn nhau, tạo ra hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện cho Ukraine.

Hai là, trong hơn 3 năm qua, nguồn viện trợ của Mỹ không hoàn toàn suôn sẻ. Từ cuối năm 2023, sự chia rẽ chính trị trong Quốc hội Hoa Kỳ bắt đầu ảnh hưởng đến các gói viện trợ mới. Một số nghị sĩ đảng Cộng hòa, đặc biệt là những người theo xu hướng "America First", chỉ trích viện trợ không giới hạn cho Ukraine là “lãng phí ngân sách” và “thiếu minh bạch”[9].

Ba là sự bất ổn, hay thay đổi trong chính sách viện trợ của Mỹ. Đầu năm 2024, Quốc hội đã đình chỉ gói viện trợ mới trị giá 60 tỷ USD trong hơn ba tháng, khiến Ukraine phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng đạn dược và nhiên liệu.

Ngày 03/3/2025, Donald Trump tuyên bố đã ra lệnh tạm dừng hoặc hủy bỏ hoàn toàn nhiều hình thức viện trợ cho Ukraine, bao gồm chia sẻ thông tin tình báo và huấn luyện lực lượng Ukraine. Động thái này “Tác động sẽ rất lớn. Tôi sẽ gọi đó là sự thảm khốc”, Mark Cancian, cố vấn cấp cao của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, chuyên gia theo dõi sát sao cuộc chiến Ukraine, cho biết. “Khi nguồn cung của bạn bị cắt giảm một nửa, cuối cùng điều đó sẽ tác động tới tiền tuyến. Tiền tuyến của họ sẽ tiếp tục suy yếu và cuối cùng sẽ sụp đổ. Khi đó, Ukraine sẽ phải chấp nhận một giải pháp hòa bình bất lợi, thậm chí là thảm khốc”, Ông Cancian cảnh báo [10]. Các quan chức phương Tây đánh giá Ukraine có thể duy trì nhịp độ chiến đấu hiện tại trong vài tuần, xa hơn là đến đầu mùa Hè, trước khi lệnh tạm dừng của Mỹ bắt đầu có tác động lớn.

Mặc dù sau cuộc đàm phán ở Saudi Arabia ngày 11/3/2025, Hoa Kỳ đã nối lại viện trợ cho Ukraine, song sự bất ổn trong nội bộ Mỹ và tính hay thay đổi, khó đoán định của D. Trump khiến Ukraine và các đồng minh NATO lo ngại về tính bền vững của cam kết Washington. Chính phủ Đức đang đã nghĩ đến viễn cảnh Mỹ từ bỏ Ukraine, đơn phương dỡ bỏ các lệnh trừng phạt với Nga và nối lại hoạt động thương mại với Moscow. Theo quan điểm của Đức, đây là kịch bản “xấu nhất”. Nhiều chuyên gia Đức nhận định, Tổng thống Mỹ là người khó đoán và châu Âu không thể “trông đợi” vào ông Donald Trump, người đang không coi xung đột Ukraine là một ưu tiên của Mỹ[11].

Bốn là, tác động thực tế trên chiến trường Ukraine. Thực tiễn chiến sự tại Ukraine phản ánh trực tiếp quy mô và thời điểm viện trợ của Mỹ. Khi dòng viện trợ ổn định, Ukraine có khả năng tổ chức các chiến dịch phản công hiệu quả như tại Kharkiv và Kherson vào năm 2022 và 2023. Nhưng khi viện trợ bị đình trệ đầu năm 2025, Kyiv phải đối mặt với nhiều khó khăn trong phòng thủ các thành phố lớn khỏi các đợt tấn công bằng tên lửa của Nga[12].

Sự thiếu hụt hệ thống phòng không khiến Nga có thể đánh trúng hàng loạt cơ sở hạ tầng điện, khiến hàng triệu người Ukraine mất điện trong mùa Đông. Việc thiếu thiết bị tình báo và trinh sát cũng khiến các đợt phản công không còn hiệu quả như trước. Dữ liệu từ Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) cho thấy các cuộc phản công trong quý I/2025 có tỷ lệ thành công thấp hơn 30% so với năm 2023[13].

Kết luận

Hơn 3 năm qua, Mỹ đóng vai trò là nhà tài trợ lớn nhất của Ukraine kể cả viện trợ quân sự cũng như kinh tế và nhân đạo, góp phần quan trọng đảm bảo để nước này có khả năng theo đuổi cuộc chiến lâu dài với Nga, một cường quốc quân sự hàng đầu thế giới. Nếu Hòa Kỳ cắt giảm hoặc dừng viện trợ, Ukraine sẽ đối mặt với nguy cơ suy giảm khả năng phòng thủ, ảnh hưởng đến việc thắng, thua của họ trong cuộc chiến. Ngược lại, nếu Mỹ duy trì cam kết, sẽ tiếp tục đóng vai trò quyết định trong việc giúp Ukraine giành lại toàn vẹn lãnh thổ và xây dựng lại đất nước sau chiến tranh. Điều này cũng có nghĩa cuộc chiến tranh sẽ còn kéo dài và hòa bình vẫn còn xa vời đối với đất nước Ukraine.